Khi "trò chơi" bắt đầu, nếu ai không tuân theo luật chơi, người đó được xem như là không hợp tác. Năm 1998, tôi được mời nói chuyện trong một hội nghị lập hiến nước Úc khi họ đang xem xét về tương lai của đất nước liên bang này, tôi đã kể câu chuyện sau: Chúng ta hãy bắt đầu thôi.
Trong một cuộc họp, một người chọn cho mình chiếc mũ đen, người kia chọn cho mình chiếc mũ trắng, người khác lại chọn mũ khác và họ đội chiếc mũ đó suốt cả buổi họp. Chiếc mũ trắng cũng chỉ ra những câu hỏi cần được đặt ra. Sử dụng thời gian nghĩ về cách tư duy luôn là cách sử dụng thời gian thông minh.
Đầu tiên, đó là những cảm xúc cơ bản như: sự sợ hãi và không thích tới những cảm xúc phức tạp hơn như sự nghi ngờ. Không ai cảm thấy khó chịu mỗi khi phải sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy. Liệu chúng ta cảm nhận thế nào về lối tư duy trong cuộc họp này?
Tiến sỹ Simon gặp phải khó khăn trong việc tập họp người dân tham gia vào nhiệm vụ ông được giao. Chiếc mũ xanh dành cho lối tư duy sáng tạo. Tôi có cảm giác rằng đây có lẽ không phải là một học thuyết đúng đắn.
Mấu chốt ở đây chính là ta phải xây dựng sườn thông tin một cách toàn diện. Tập đoàn máy tính hàng đầu của Mỹ (IBM) bị cáo buộc tội độc quyền. Một chức năng vô cùng quan trọng của chiếc mũ đen tư duy là chức năng đánh giá rủi ro.
Tôi có cảm giác mãnh liệt rằng chiếc vé xe buýt này và chiếc xe đạp kia chính là những đầu mối quan trọng để chúng ta tìm ra kẻ giết người. Đội dự án đa quốc gia của tập đoàn hàng đầu (ABB) từng mất 30 ngày hội họp để đưa ra một quyết định, sau khi họ áp dụng lối tư duy đồng thuận, thời gian rút xuống chỉ còn hai ngày. Sự sáng tạo bao gồm sự khích động sự khám phá và cả những rủi ro.
Quan điểm đầu tiên phù hợp với quan điểm chiếc mũ đen, quan điểm thứ 2 phù hợp với chiếc mũ vàng. Hãy sử dụng chiếc mũ xanh và liệt kê tất cả những lựa chọn của chúng ta. Đó có thể là sự chuyển đổi bất ngờ hoặc một sự nhận biết kỹ lưỡng sau khi xem xét những điều sẵn có.
Sau đó, chiếc mũ vàng tư duy có thể giới hạn dần tính khả thi của viễn cảnh bằng cách xem xét tất cả những khả năng có thể xảy ra. Cũng chính nhờ sự kích động như vậy mà tôi đã phát minh ra khái niệm mới “sự canh chừng khu vực”, tôi đã trình bày điều này chi tiết trong loạt truyện được đăng trên tạp chí Newyork tháng 4 năm 1971. Điều này dẫn dắt mọi người quay lại kiểu tranh luận thông thường- Trưởng nhóm sẽ chỉ ra thời điểm thay đổi mũ.
Nhưng bạn có thể chọn lựa ngôn từ để biểu đạt cảm xúc một cách phù hợp. Tuy nhiên, nếu có tấm bản đồ tuyến được chỉ ra những con đường, mật độ giao thông, và bề mặt tự nhiên của con đường, sẽ dễ dàng hơn để mọi người lựa chọn được con đường tốt nhất. Nếu có ai đó trình bày với bạn một ý tưởng mà bạn không thích và bạn muốn hủy bỏ nó ngay với lối tư duy chiếc mũ đen, thì thay vào đó bạn hãy sử dụng chiếc mũ xanh tư duy và chọn lựa, chọn cách xem xét ý tưởng đó như một sự khích động.
Từ ngẫu nhiên ta chọn là từ con ếch. Nếu một người chỉ đưa ra kết luận lạc quan và chẳng có dẫn chứng gì kèm theo, thì «cảm giác tốt lành đó» lại chính là những tình cảm được sắp xếp vào lối tư duy chiếc mũ đỏ, chiếc mũ cho phép mọi người đưa ra những tình cảm, linh cảm, cảm nhận trực giác mà không cần giải thích. Từ chọn lựa ngẫu nhiên ở đây là pho mát, như vậy tivi đối với phomát.