Tất nhiên là nếu tác giả của tài liệu bạn đang đọc vẫn còn băn khoăn về việc sử dụng thuật ngữ của anh ta, thì bạn với tư cách là độc giả, cũng sẽ không thể hơn thế. Cấp độ đọc thứ hai được chúng tôi gọi là đọc kiểm soát. Khi nói một người có kỹ năng làm một việc gì đó không có nghĩa khẳng định anh ta biết các quy tắc, mà đơn giản là anh ta có thói quen làm việc đó mà thôi.
Chúng chỉ dựa trên kinh nghiệm chung và là một phần của hệ thống kiến thức. Không ai có thể làm như Platon. Nhưng với người biết cách đọc, họ sẽ thực hiện dàn ý đó như một thói quen tự nhiên và dễ dàng.
500 năm trở lại đây, ta có thể thấy trường ca là dạng tác phẩm khó nhất mà con người có thể sáng tạo ra. Ví dụ, bạn sẽ không thể tìm thấy trong bất cứ sách tham khảo nào câu trả lời cho ba câu hỏi mà Chúa đã hỏi thiên thần trong câu chuyện What Men Live By (Con người sống bằng gì) của Tolstoy. Ví dụ, chúng ta thường rất vui khi một nhân vật được thừa kế nhiều tiền hoặc gặp vận may.
Quyết định của riêng bạn sẽ cho thấy cách bạn hiểu về vở kịch. Một ví dụ khác là Shaw, người không những muốn kịch của mình được dựng trên sân khấu mà còn mong mọi người đọc chúng. Người ta còn gọi cấp độ này là đọc so sánh.
Có nhiều bài viết thuộc lĩnh vực khoa học xã hội là những tài liệu rất dễ đọc, với nội dung thông tin và số liệu thường được đút rút từ kinh nghiệm quen thuộc với độc giả, phong cách miêu tả thường là tường thuật vốn đã quen thuộc với độc giả qua các tác phẩm hư cấu và lịch sử. Mặc khác, sách lịch sử tường thuật lại một câu chuyện, có cốt truyện và nhân vật, có chương, có hồi, có sự kết hợp phức tạp của hành động, cao trào và kết thúc. (3) Bên cạnh việc tối giản hoá sự thống nhất, bạn còn phải tìm ra phương thức tạo nên chỉnh thể thống nhất đó từ tất cả các thành phần đơn lẻ.
Cuốn Opticks (Quang học) của Newton nói đến những thí nghiệm trong phòng với hình lăng trụ, gương và những chùm sáng được kiểm soát đặc biệt. Người ta cho rằng ông cũng đã viết những mẩu đối thoại nhưng không có cái nào tồn tại được lâu. Cũng vì mỗi từ là một dấu hiệu nên chúng ta có thể phân biệt được danh từ riêng, danh từ chung, từ cụ thể, từ trừu tượng…
Nhưng em vẫn chưa biết cấp độ đọc cao hơn cấp độ đọc sơ cấp. Kinh nghiệm được dạy học cũng không phải là phổ quát vì có những người chưa bao giờ đi học. Việc cho rằng sự thật sẽ mở ra qua những chống đối và xung đột là một cách nghĩ khá thông dụng thời Trung cổ.
Những gì bạn hiểu được (dù chỉ là một nửa hoặc ít hơn) sau khi đã đọc hết cuốn sách sẽ giúp bạn khi bạn cố gắng quay trở lại đọc những đoạn đã bị bỏ qua lần đầu. Chúng tôi đã nêu đầy đủ các dấu hiệu để phân biệt câu và nhận định. Hai là, độc giả phải có khả năng vượt qua sự chênh lệch này ít hay nhiều.
Trong quá trình đó, chúng tôi nhận thấy nhiều đầu sách cuối cùng được đánh giá là có liên quan lại được tìm thấy một cách ngẫu nhiên hoặc chỉ là do dự đoán. Rất nhiều tác phẩm khoa học xã hội là sự pha trộn giữa khoa học, triết học, sử học và thường có chút hư cấu để viết được trơn tru hơn. Bạn nên tìm kiếm một số cuốn sách có giá trị cho chính bạn.
Đến giai đoạn thứ hai, trẻ học đọc các loại sách báo đơn giản. Bước này có thể làm cùng lúc với bước đọc soát qua cuốn sách xem nó có liên quan đến vấn đề bạn quan tâm không. Thứ nhất là khi chúng ta học cách nói, thứ hai là khi ta học cách đọc.