Bạn không nhất thiết phải hiểu về lập luận như một nhà logic học. Ví dụ, chúng ta thường rất vui khi một nhân vật được thừa kế nhiều tiền hoặc gặp vận may. Mong muốn ấy nhiều khi nằm trong tiềm thức mà họ không nhận biết được.
Những gì đi thẳng tới con tim mà không qua khối óc sẽ khiến con người mất đi lý trí. Mục tiêu mà độc giả tìm kiếm khi đọc sách - dù là đọc để giải trí, lấy thông tin, hay để hiểu rõ - quyết định cách đọc của họ. So sánh lâu hơn, bạn sẽ thấy nghệ thuật bắt bóng là kỹ năng bắt được bóng ném đi theo nhiều cách (ném nhanh theo đường vòng cung, ném xoáy theo đường ziczăc).
Tuy nhiên, để đọc tốt những cuốn sách hay, bạn phải tìm ra ý đồ được thể hiện trong đó. Những câu hỏi cần phải trả lời trong lần đọc kiểm soát gồm: (1) Đó là loại sách gì? (2) Toàn bộ cuốn sách nói về vấn đề gì? (3) Trật tự cấu trúc của cuốn sách mà qua đó tác giả phát triển ý đồ hoặc hiểu biết của mình về chủ đề chung của cuốn sách là gì? Bạn có thể và cũng nên ghi chú những ý liên quan đến các câu trả lời cho những câu hỏi này, nhất là khi bạn biết rằng phải nhiều ngày hoặc nhiều tháng sau bạn mới có thể quay lại đọc cuốn sách ở cấp độ phân tích. Trong chương trước, chúng tôi đã trình bày những quy tắc đọc sách văn học giả tưởng.
Bạn nên lưu ý đến mối quan hệ mật thiết giữa đọc và nghe. Ví dụ, một bài báo chỉ dài ba trang về DNA nhưng không có bất cứ báo cáo thí nghiệm hay sơ đồ, công thức toán học nào thì độc giả vẫn phải nỗ lực hết mình. Hiệu quả của việc đọc được xác định thông qua sự nỗ lực nhiều hay ít, và những kỹ năng đọc của độc giả.
Ví dụ, sách của Homer khó đọc hơn sách của Newton, dù khi đọc lần đầu tiên, bạn có thể hiểu được nhiều hơn từ sách của Homer. Nó không đáng để nỗ lực. Nhưng chúng được coi là ba thuật ngữ với điều kiện bạn (độc giả) và chúng tôi (tác giả) biết rõ khi nào thì X được dùng với một nghĩa này chứ không phải nghĩa kia.
Anh ta đọc rất chủ động với sự nỗ lực lớn. Tốt nhất là bạn tự viết được một bản tóm tắt trong quá trình đọc phân tích. Còn ở câu chuyện dở, một trong những điều gây khó chịu nhất cho độc giả là các nhân vật trong đó dường như được thưởng hay phạt không theo quy luật nào, không có lý do nào.
Bạn cũng có thể thấy nhận xét thứ tư kết nối ba giai đoạn trong quá trình đọc phân tích ở bất kỳ cuốn sách nào. Không ai đặt câu hỏi Bài thơ đó viết về điều gì?. Họ biết họ có phải học cách phối hợp các quy tắc với nhau thành thạo như thế nào.
Một độc giả thuần thục thường hoàn thành tất cả công đoạn này cùng một lúc. Bạn không cần quan tâm đến nhân cách của tác giả hay tìm hiểu hoàn cảnh xã hội và kinh tế của họ. Để hiểu được những luận cứ quy nạp trong sách khoa học, bạn cần phải tìm hiểu các dẫn chứng cơ bản mà nhà khoa học đưa ra.
Có lẽ không có cuốn sách nào có toàn bộ nội dung viết về vấn đề bạn đang quan tâm hay trăn trở. Càng thực hành quy tắc này nhiều bạn càng ý thức được tính phức tạp của vấn đề. Chúng có thể áp dụng cho từng tác phẩm một và nếu bạn muốn đọc tốt bất cứ cuốn sách nào viết về cùng một chủ đề thì bạn phải quan sát chúng.
Bạn phải nhận ra một lập luận ngay khi thấy nó. Hiếm khi có tác giả nào một mình một quan điểm trong tình huống gây tranh luận. Với những nhận định khoa học, cần phải làm các thí nghiệm để khẳng định hoặc chứng minh tính thực tế của nó.